विदुर नीती हे महाभारतातील एक महत्त्वाचे पात्र महात्मा विदुर यांनी लिहिलेले पुस्तक आहे. यामध्ये समाज आणि लोकांच्या कल्याणासाठी अनेक गोष्टी धोरणांच्या स्वरूपात सांगण्यात आल्या आहेत. चाणक्य हा अतिशय अभ्यासू आणि कुशल रणनीतीकार होता. महाभारत युद्धात पांडवांनी महात्मा विदुरची समजूत काढल्यानंतर आणि भगवान श्रीकृष्णाची साथ मिळाल्याने कौरवांचा पराभव केला असे म्हटले जाते. विदुर नीतीनुसार ज्यांच्या काही विशेष सवयी असतात त्यांच्यावर देवी लक्ष्मीची कृपा कधीच वर्षाव होत नाही. अशा लोकांना नेहमी पैशाची हाव असते.
1. आळशी विदुर नीतिनुसार, आई लक्ष्मी कधीही आळशी लोकांवर आपली कृपा करत नाही. असे म्हणतात की अशा लोकांना नेहमी नशिबाला रडावे लागते. महात्मा विदुर म्हणतात की ज्या लोकांमध्ये आळस असतो तेच त्यांच्या नाशाचे कारण बनतात. आळस हा सर्वात मोठा शत्रू मानला जातो. आळस गरिबीला जन्म देतो. जे आळशी असतात त्यांना आयुष्यात पैशाची कमतरता सहन करावी लागते.
2. मेहनती चोर विदुर नीतीनुसार, कठोर परिश्रम ही यशाची पायरी आहे. पण जे कष्ट करून आपला उदरनिर्वाह करतात, त्यांना पैशाची नेहमीच कमतरता भासते. काही लोक असे असतात ज्यांना बसून प्रगती, कर्तृत्व, रोजगार मिळवायचा असतो. पण प्रत्यक्षात या इच्छा पूर्ण होत नाहीत. ध्येय साध्य करण्यासाठी कठोर परिश्रम खूप महत्वाचे आहेत. जो माणूस स्वत:साठी कष्ट करू शकत नाही, त्याच्यावर देवाची कृपाही होत नाही.
3. जे देवावर विश्वास ठेवत नाहीत विदुर नीतीनुसार, देवावर विश्वास नसलेल्या व्यक्तीवर देवाची कृपा कधीच होत नाही. अशा लोकांचे आयुष्य गरिबीतच व्यतीत होते. माणसाने नेहमी देवावर श्रद्धा ठेवावी. रोज मनात देवाचे ध्यान करा. शक्य असल्यास, आपल्या घरातही धूप-दिवे जागृत करा
